Giải Khoa học tự nhiên 9 Kết nối bài 40: Dịch mã và mối quan hệ từ gene đến tính trạng

a) Bảng 40.1. Số loại mã di truyền tương ứng số lượng ribonucleotide (n) trong mã

b) Mặc dù các tế bào có xu hướng tiết kiệm tối đa để thực hiện chức năng sinh học nhưng số ribonucleotide tìm được vẫn phải đủ để mã hóa 20 loại amino acid. Tức là: 4ⁿ 20 hay n  3. 

Mà n nhỏ nhất nên n = 3.

Vậy nếu các tế bào có xu hướng tiết kiệm tối đa để thực hiện chức năng sinh học thì mã di truyền gồm 3 ribonucleotide.

Mã di truyền quy định loại amino acid trong chuỗi polypeptide. Trình tự mã di truyền trên gene và bản phiên mã của gene (mRNA) quy định thành thần và trình tự amino acid trên chuỗi polypeptide, từ đó quy định thành phần và cấu trúc của protein.

1. Thành phần tham gia dịch mã gồm có: 

- mRNA: chứa thông tin di truyền được mã hóa từ DNA

- tRNA: có vai trò vận chuyển amino acid đến ribosome để tiến hành dịch mã.

- Ribosome có vai trò là cơ quan chính thực hiện quá trình dịch mã

- Các amino acid tự do: là đơn vị cơ bản cấu thành nên chuỗi polypeptide.

2. Quá trình dịch mã diễn ra theo 3 giai đoạn:

- Giai đoạn 1: Mở đầu

Phức hợp amino acid Met – tRNA tiến vào, đối mã của nó (3’UAC5’) bổ sung với codon mở đầu trên mRNA. 

- Giai đoạn 2: Kéo dài chuỗi polypeptide

Ribosome di chuyển trên mRNA theo chiều 5’→3’ để dịch mã, mỗi codon được dịch thành một amino acid, giữa các amino acid hình thành liên kết peptide.

- Giai đoạn 3: Kết thúc

Khi ribosome gặp codon kết thúc trên mRNA (5’UAG3’) thì quá trình dịch mã hoàn tất. 

3. Dịch mã là quá trình tổng hợp chuỗi polypeptide (protein) dựa trên trình tự nucleotide trên bản phiên mã của gene (mRNA).