Soạn Ngữ văn 9 Chân trời bài 1: Bếp lửa (Bằng Việt)

Lời bà dặn cháu đinh ninh cho em hiểu thêm về phẩm chất ở người bà: Bà là người yêu nước,bền bỉ,dẻo dai, sẵn sàng hi sinh vì tiền tuyến cho cuộc chiến tranh cứu nước.

- Hình ảnh bếp lửa xuyên suốt bài thơ. Bếp lửa được nhắc tới 10 lần trong bài cùng với sự thay đổi qua các khổ thơ:

+ Hình ảnh bếp lửa “chập chờn” , “ấp iu” xuất hiện đầu bài gợi lên nỗi nhớ của cháu về bà

+ Hình ảnh bếp lửa có những biến thể: khói, lửa

+ Bếp lửa gắn với kỉ niệm tuổi thơ:cùng bà nhóm lửa, tiếng tu hú kêu

- Bà không chỉ là người nhóm lên ngọn lửa thực tế, mà đó là ngọn lửa của tình yêu thương, hi vọng, tác giả dựa vào đó để gửi gắm tình cảm, cảm xúc của mình

=> Hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà tảo tần, giàu yêu thương

Bài thơ đan xen giữa kể là những đoạn tả sinh động, tả cảnh bếp lửa chờn vờn trong sương sớm, tả cảnh đói mòn đói mỏi, cảnh làng cháy, đặc biệt là hình ảnh cặm cụi, tần tảo sớm hôm của bà… cùng với những lần thể hiện cảm xúc dạt dào: ôi,... 

=> Lời kể và tả chứa chan tình yêu thương, lòng yêu ơn của người cháu nơi xa đối với bà. cũng như với quê hương, đất nước.

- Kết cấu bài thơ bếp lửa chia từ quá khứ - thực tại. Cụ thể:

+ Phần 1 (khổ thơ đầu): Hình ảnh bếp lửa gợi nỗi nhớ về bà của người cháu.

+ Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp): Những kí ức tuổi thơ khi còn sống cùng bà, gắn liền với bếp lửa.

+ Phần 3 (khổ thơ thứ 6): Suy ngẫm của người cháu về cuộc đời bà.

+ Phần 4 (khổ cuối): Tình cảm của cháu dành cho bà, dù đã khôn lớn.

- Mặc dù không cân xứng về hình thức nhưng nội dung vẫn đảm bảo tính chặt chẽ và logic của tác phẩm.

Bài thơ thể hiện lòng kính yêu trân trọng của người cháu đối với bà cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước.

- Từ “nhóm” là động từ được lặp lại bốn lần trong khổ thơ thứ sáu và mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Từ “nhóm” trong “nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm” được sử dụng với nghĩa gốc thể hiện hành động làm cho lửa bén tạo ra nhiệt, để đun nấu, đây là bếp lửa thực tế, có thể cảm nhận bằng thị giác, xúc giác. Ba từ “nhóm” còn lại mang ý nghĩa ẩn dụ cùng với hình ảnh bếp lửa:

+ Người bà khơi dậy trong lòng đứa cháu những yêu thương, kí ức đẹp có giá trị trong lòng bà đã nhóm lên, đã khơi dậy niềm yêu thương, những kí ức đẹp, có giá trị trong cuộc đời mỗi người.

+ Bà là người truyền hơi ấm, tình yêu thương, khơi dậy trong lòng đứa cháu những điều tốt đẹp về tình cảm gia đình, niềm lạc quan với cuộc sống.

+ Hình ảnh bếp lửa cũng từ đó in đậm, làm sống dậy những kỉ niệm tuổi thơ trong lòng đứa cháu, nhắc nhở đứa cháu nhớ về nguồn cội, về quê hương.

- Trong bài thơ, động từ " nhen" có ý nghĩa như đã khẳng định những phẩm chất cao quý của người bà tần tảo sớm hôm. Trong kí ức của người cháu luôn có hình ảnh người bà và hình ảnh bếp lửa. Từ lòng biết ơn bà vô hạn, người cháu suy ngẫm về cuộc đời của người bà. Cuộc đời lận đận ấy vẫn theo bà đến tận bây giờ, bà vẫn giữ thói quen dậy sớm để nhóm lên bếp lửa " ấp iu nồng đượm". Đó là ngọn lửa của tấm lòng ấm áp tình yêu thương con cháu, ngọn lửa của niềm tin dai dẳng và bền chặt về tương lai cuộc kháng chiến, của sức sống thầm lặng mà mãnh liệt. Bếp lửa ấy gắn với gian khó, vất vả của cuộc đời bà .